Lífeyrissjóðir

Í umræðu, á Alþingi í vikunni, um stöðu lífeyrissjóðanna kom fram að við stæðum nokkurn veginn jafnfætis norðmönnum þegar kæmi að lífeyrissjóðsréttindum og værum eitt af 3-4 best stöddu ríkjum heims hvað lífeyrismál varðaði. Þeirra framtíð byggist á gegnumstreymis kerfi og olíusjóðinum svokallaða. Okkar kerfi byggist hinsvegar á uppsöfnunarkerfi. Þar fyrir utan erum við almannatryggingakerfið og séreignasparnaðinn.

Þrátt fyrir verulegt tap (og ámælisvert uppá tæpa 400 milljarða jafnvel tæpa 500) þá er staða okkar góð - eignir um 2000 milljarðar og árlegar innborganir í kerfið til fjárfestinga um 120 milljarðar. Til samanburðar voru eignirnar nánast engar upp úr 1980 þegar verðbólga áttunda áratugarins hafði þurrkað ut lífeyrisinngreiður sjóðsfélaga á fyrsta áratug lífeyriskerfisins.

Er þá ekkert að? Jú vissulega en það ber að varast að nota tækifærið og kollvarpa núverandi kerfi. Tillögur um að færa allt í einn sjóð - jafnvel í gegnumstreymiskerfi - undir stjórn eins ríkisforstjóra - jafnvel Seðlabankaskúffu - hljóma ekki vel í mínum eyrum - við þurfum að hafa eggin í fleiri körfum - dreifa áhættunni - tryggja félagsleg réttindi fólks og byggja upp sparnað.

1.- Mín skoðun er sú að kerfið þurfi að standa á þremur fótum. Í fyrstalagi - almannatryggingarkerfi á vegum ríkisins sem tekur á sínar hendur þá sem ekki geta tekið þátt í atvinnulífinu eða falla út af því snemma á lífsleiðinni. Þetta verður grunnstoð sem á að tryggja viðunandi framfærslu fólks.

Í öðru lagi eru almennu og opinberru sjóðirnir sem safna lífeyrisréttindum fólks sem þá getur notið síns eigin uppsöfnunar. Hér þarf fyrst og fremst að lagfæra tekjutengingar sem hafa eyðilagt kerfið. Einnig er rétt að minnast þess að í raun hafa sjóðirnir einungis safnað fé í 30 ár þe. frá setningu svokallaðra Ólafslaga - sumir mun skemur þar sem ekki er langt síðan að inngreiðslur í lífeyrissjóði var skyldaður.

Í þriðja lagi séreignasparnaður - því það er nauðsynlegt að þjóðin gerist "norskari eða þýskari" í þeirri merkingu að mun betra sé að eiga fyrir hlutunum en taka þá að láni og skuldsetja sig í botn.

Sérstaklega þarf að fara yfir mörkin milli almannatryggingakerfisins og almennu/opinberru sjóðanna- hvaða réttindi hvor tryggir og hvenær almennu/opinberru sjóðirnir taki við.

2.- Annað mál sem þarf að taka á er stjórnun sjóðanna og fjöldi. Ekkert vit er að mínu mati að hafa einn eða 2-3. Kannski er nóg að þeir séu 6? 8? 10?- rúmlega 30 virðist ofrausn. Þeir kostir sem vissulega eru að hafa atvinnurekendur og verkalýðsforkólfa í stjórnum sjóðanna eru að mínu mati algjörlega núllaðir út af lýðræðishallanum sem fylgir því að félagsmenn kjósi ekki sína stjórnendur - einnig er ábyrgð vafasöm. Í því sambandi er rétt að benda á að þótt engin rekstrarlegur munur hafi verið á sjóðum sem kosnir voru af sjóðsfélögum (jafnmikið tap ef ekki meira) og hinum er rétt að minnast þeirrar staðreyndar að hjá þeim félögum (eins og verkfræðingalífeyrissj.) hafa allir axlað ábyrgð og nýjir aðilar komu strax í stjórn. Einnig er veruleg áhætta fólgin í samþjöppun valds ef fáir (jafnvel enn verra ef sjóðum fækkar) atvinnurekendur og verkalýðsforkólfar sitja bæði að stjórnum stærstu fyrirtækja, samtaka atvinnulífs og launþega ásamt því að sitja að 2000 milljarða sjóði landsmanna.

Þess vegna tel ég rétt að sjóðunum fækki og þeim verði kosin stjórn af sjóðsfélögum ( hægt væri að kjósa þess vegna reynda rekstrarmenn og stjórnendur en þeir væru kosnir af sjóðsfélögum).

3.- Þriðja atriðið er fjárfestingastefna sjóðanna - hana þarf að skerpa - minnka áhættu - evt lækka ávöxtunarkröfu úr 3.5% sem virðist hafa áhættusækni í för með sér - og er erfitt að ná áratugum saman - einnig er ljóst að verulegum hluta þeirra árlegu 120 milljarða þarf að fjárfesta fyrir erlendis til að koma í veg fyrir eftirspurnarbólu og ofhitnun hagkerfisins innanlands. Þá má einnig skoða -(sérstaklega þessi misserin) fjárfestingar í innviðum íslensks samfélags (sem skila arði) t.d hlut í orkufyrirtækjum m.a. Landsvirkjun - nú þegar eru lífeyrissjóðirnir að kaupa hluti í HS-orku - einnig verkefnafjármögnun í orkugeiranum, samgöngum ofl. EN ÞESSA HLUTI ÞARF AÐ SKOÐA VEL ÁÐUR EN STOKKIÐ ER AF STAÐ.

4.- Fjórða skoðunarmálið er síðan klárlega að rannsaka til fullnustu lífeyrissjóðina. Alþingi samþykkti 63-0 tillögu þingmannanefndarinnar á að rannsaka beri lífeyrissjóðina. Innan forsætisnefndar Alþingis hefur málið verið til meðferða síðustu vikur. M.a. hefur það verið rætt með hvað hætti það væri best- ákveðið var að bíða eftir niðurstöðu þeirrar nefndar sem lífeyrissjóðirniur sjálfir settu á laggirnar. Nú liggur sú niðurstaða fyrir og mun nýtast þeirri rannsókn sem Alþingi mun setja af stað. Sú tillaga hefur komið fram að skipa eins manns rannsóknanefnd sem hafi allar fullnægjandi heimildir til að kalla menn fyrir og fá allar upplýsingar og nýta þannig bæði þá vinnu sem Rannsóknanefnd Alþingis sem og rannsókn lífeyrissjóðanna hafa skilað - sjálfum finnst mér það skynsamleg leið. Þá hafa nokkrir þingmenn þar á meðal Eygló Harðardóttir sem fyrsti flutningsmaður og Birkir Jón Jónsson, Siv Friðleifsdóttirog Vigdís Hauksdóttir ásamt fleirum flutt tillögu um skipan rannsóknarnefndar. Aðalatriðið og það mikilvægasta er að slík rannsókn fari fram og hafi allar heimildir á hreinu.

En mikilvægast af öllu er að ganga nú ekki eins og fílar í glerbúð og rústa öllu því sem við eigum. Skoðum misstökin, lærum og leiðréttum og höldum svo áfram á - vonandi - betri braut. 


mbl.is Norskur efnahagur góður
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

« Síðasta færsla | Næsta færsla »

Bæta við athugasemd

Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband